โครงการบ้านปลาเอสซีจีซี

หากย้อนเวลากลับไปสิบกว่าปีที่แล้ว ชุมชนประมงพื้นบ้าน จ.ระยอง ต้องเผชิญกับปัญหาทรัพยากรชายฝั่งเสื่อมโทรม สาเหตุหลัก ๆ มาจากการทำนากุ้ง และการจับสัตว์น้ำของประมงพาณิชย์บางรายที่ไม่ถูกต้อง เป็นเหตุให้สัตว์น้ำบริเวณชายฝั่งน้อยลงอย่างมาก จำเป็นต้องออกหาปลาไกลขึ้น และใช้เวลานานในการออกทะเล จับปลาได้น้อยลง แต่กลับมีค่าใช้จ่ายสูงขึ้นเนื่องจากค่าน้ำมันเรือที่ใช้มากขึ้น และในบางครั้งต้องเจอคลื่นลมรุนแรงทำให้เรือและเครื่องมือจับปลาได้รับความเสียหาย

ด้วยความห่วงใยในปัญหาชุมชนและระบบนิเวศทางทะเล SCGC จึงได้ร่วมกับสำนักงานทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งที่ 1 (ระยอง) และกลุ่มประมงพื้นบ้าน จ.ระยอง เพื่อหาทางแก้ไขปัญหา กระทั่งเห็นทางออกร่วมกันในการสร้าง “บ้านปลา” ให้เป็นที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตใต้ทะเลชายฝั่ง เพื่อฟื้นฟูธรรมชาติสิ่งแวดล้อม ให้สัตว์น้ำได้กลับคืนมา โดยนำแนวคิด Waste to Value ตามหลักเศรษฐกิจหมุนเวียนมาปรับใช้ พร้อมทั้งนำนวัตกรรมจาก SCGC ผนวกกับภูมิปัญญาท้องถิ่น จนนำมาสู่โครงการ “บ้านปลาเอสซีจีซี” นวัตกรรมเพื่อสังคม เพื่อคืนความอุดมสมบูรณ์ให้ท้องทะเลไทย โดยประดิษฐ์จากท่อที่ผลิตด้วยเม็ดพลาสติกคุณภาพสูง PE 100 ซึ่งเหลือจากกระบวนการขึ้นรูปทดสอบในโรงงานของ SCGC ซึ่ง PE 100 เป็นเม็ดพลาสติกสำหรับผลิตท่อส่งน้ำดื่มขนาดใหญ่ ได้รับมาตรฐานสากลว่าเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม มีคุณภาพสูง แข็งแรงทนทานต่อแสงแดด และความดันน้ำ หลังจากการทดลอง ทดสอบ และปรับเปลี่ยนรูปทรงให้เหมาะสมกับการวางใต้ทะเล จนได้เป็นทรงสามเหลี่ยมคล้ายบ้านที่ใช้อยู่ในปัจจุบันแล้ว จึงได้เริ่มวางบ้านปลาเอสซีจีซีหลังแรก ที่ปากคลองแกลง จังหวัดระยอง ในปี 2555 และขยายผลการวางบ้านปลาเอสซีจีซีเพิ่มขึ้นอย่างสม่ำเสมอทุก ๆ ปี สภาพความอุดมสมบูรณ์ใต้ท้องทะเลก็ค่อย ๆ ฟื้นฟูกลับมา พร้อมกับวิถีชีวิตของชาวประมงพื้นบ้านที่เริ่มดีขึ้นเช่นกัน สามารถหาปลาบริเวณชายฝั่งได้มากขึ้น ไม่ต้องออกทะเลลึก และมีรายได้มากพอจุนเจือครอบครัว เสมือนเป็นอู่ข้าวอู่น้ำของกลุ่มประมงพื้นบ้าน เพื่อให้อาชีพนี้ยังคงสืบทอดต่อไปจากรุ่นสู่รุ่น และเพื่อให้คนไทยได้มีอาหารทะเลสดใหม่บริโภคในทุก ๆ วัน

วางบ้านปลาไปแล้วทั้งสิ้นกว่า 2,230 หลัง สร้างพื้นที่อนุรักษ์ในทะเลกว่า 50 ตารางกิโลเมตร เกิดความร่วมมือกับกลุ่มประมงพื้นบ้าน 43 กลุ่ม และมีจิตอาสาจากทั่วประเทศเข้าร่วมสร้างบ้านปลาเอสซีจีซี กว่า 41,000 คน ช่วยเพิ่มรายได้ให้กลุ่มประมงพื้นบ้านเรือเล็กในพื้นที่ชายฝั่งระยอง กว่า 930 ราย และสามารถสร้างรายได้ให้กับชุมชนประมง คิดเป็นมูลค่ากว่า 9 ล้านบาทต่อปี* (ข้อมูลจากการสำรวจ SROI ในกลุ่มประมงพื้นบ้าน จ.ระยอง จำนวน 10 กลุ่ม ในปี 2565) โดยในปี 2561 นักวิทยาศาสตร์ทางทะเลจากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้ดำน้ำสำรวจบริเวณวางบ้านปลา จังหวัดระยอง พบสิ่งมีชีวิต ได้แก่ แพลงตอน สัตว์เกาะติด ปลา สัตว์น้ำอื่น ๆ และพืช จำนวน 76 ชนิด ต่อมาในปี 2562 มีการดำน้ำสำรวจบริเวณอีกครั้ง คราวนี้พบจำนวนสิ่งมีชีวิตเพิ่มขึ้นเป็น 139 ชนิด โดยการสำรวจครั้งล่าสุดในปี 2565 พบความหลากหลายทางชีวภาพเพิ่มขึ้นเป็น 177 ชนิด